ΔΕΠ-Υ, ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Στο παιδί με ΔΕΠ-Υ μπορεί να χορηγηθεί από τον ιατρό του φαρμακευτική αγωγή στις βαρύτερες των περιπτώσεων, ή αφού το παιδί έχει ενταχθεί σε θεραπευτικό πρόγραμμα για ένα διάστημα, χωρίς όμως επιτυχία. Το θεραπευτικό πρόγραμμα σχεδιάζεται σύμφωνα με τις συστάσεις του ιατρού και του αρμόδιου ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ που το αξιολόγησαν. Καθώς οι δυσκολίες αλλά και οι ανάγκες του κάθε παιδιού είναι διαφορετικές, το πρόγραμμα που διαμορφώνεται είναι εξατομικευμένο και μπορεί να διεξάγεται από έναν θεραπευτή ή από ομάδα ειδικοτήτων. Οι ειδικότητες που συχνότερα ασχολούνται θεραπευτικά με τη διαταραχή ΔΕΠ-Υ είναι:
Παιδοψυχολόγος: Πώς βοηθά το παιδί με ΔΕΠ-Υ;
Είναι το άτομο που αναλαμβάνει την ψυχοεκπαίδευση και καθοδήγηση όλων όσων έρχονται σε επαφή με το παιδί καθημερινά. Τους βοηθά να κατανοήσουν και να αποδεχθούν πώς ο εγκέφαλος του παιδιού με ΔΕΠ-Υ λειτουργεί διαφορετικά από αυτόν ενός νευροτυπικού παιδιού. Βοηθά τους γονείς να οργανώσουν και να δομήσουν τον χώρο της οικογένειας και το καθημερινό τους πρόγραμμα, καθώς έτσι δομείται και οργανώνεται καλύτερα το παιδί με ΔΕΠ-Υ. Τους εκπαιδεύει ακόμα σε τεχνικές συμπεριφοράς για να διευκολύνουν έτσι τις επιθυμητές αλλαγές στο παιδί τους.
Ο παιδοψυχολόγος ακόμα θα επικοινωνήσει με το σχολείο του παιδιού και θα αφιερώσει χρόνο στην υποστήριξη των εκπαιδευτικών στον σχεδιασμό κατάλληλων παρεμβάσεων για τις ειδικές εκπαιδευτικές και ψυχοκοινωνικές ανάγκες του παιδιού με ΔΕΠ-Υ που έχουν στη τάξη τους. Τέλος, μέσω ψυχοθεραπείας, κυρίως γνωσιακής συμπεριφορικής κατεύθυνσης, ο ψυχολόγος θα βοηθήσει το παιδί όχι να εξαλείψει τη δυσκολία του, γιατί κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό, αλλά να τη διαχειριστεί καλύτερα. Μέσω της εκπαίδευσής του σε συγκεκριμένες στρατηγικές και τεχνικές (επίλυση προβλημάτων, αυτοκαθοδήγηση, αυτοέλεγχος, έκφραση συναισθημάτων, κ.α.) θα το βοηθήσει να βοηθήσει το ίδιο τον εαυτό του.
Εργοθεραπευτής: Πώς βοηθά το παιδί με ΔΕΠ-Υ;
Μία διάγνωση που πλέον συναντάμε συχνά στο χώρο της Ειδικής Αγωγής αλλά και ακόμα περισσότερο στην Εργοθεραπεία, είναι η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας. Τα άτομα με τη διάγνωση αυτή πάντα παραπέμπονται και παρακολουθούν σταθερά προγράμματα Εργοθεραπείας. Συχνά η εργοθεραπεία αποτελεί τη θεραπεία «έναρξης» του συνολικού προγράμματος καθώς οργανώνει και ρυθμίζει, άρα και προετοιμάζει το παιδί, για τις θεραπείες που θα ακολουθήσουν. Γιατί όμως χρειάζεται ένα παιδί με ΔΕΠΥ την Εργοθεραπεία;
Οι στόχοι του προγράμματος είναι πάντα προσανατολισμένοι σύμφωνα με τη βαρύτητα του κάθε περιστατικού. Όπως και σε άλλες διαγνώσεις, έτσι και στη ΔΕΠΥ, η Εργοθεραπεία στοχεύει πρώτα και κύρια στη συμβουλευτική του περιβάλλοντος του παιδιού καθώς η πρόγνωση για βελτίωση σχετίζεται άμεσα με το πόσο δομημένο, σταθερό και υποστηρικτικό είναι το περιβάλλον της οικογένειας. Εντατικά δουλεύεται ακόμα η οργάνωση του ίδιου του παιδιού μέσω οπτικών προγραμμάτων, συμφωνιών, την αναγνώριση της έναρξης και της λήξης της κάθε δραστηριότητας, την αύξηση της διάρκειας προσοχής (εστιασμένης και ποιοτικής) ώστε να μπορεί να αντεπεξέρχεται και σε πιο σύνθετες δραστηριότητες όπως το μάθημα στο σχολείο.
Μεγάλο μέρος του εργοθεραπευτικού προγράμματος επίσης στοχεύει στις δυσλειτουργίες αισθητηριακής ολοκλήρωσης, που τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ παρουσιάζουν. Πρόκειται για την αναποτελεσματική επεξεργασία των πληροφοριών που λαμβάνουν μέσω των αισθήσεων, με αποτέλεσμα το νευρικό τους σύστημα να υπερ ή υπο λειτουργεί. Έτσι τα παιδιά, ή θα αποσυρθούν ή θα αναζητήσουν έντονα ερεθίσματα στον χώρο (έντονη κίνηση, προτίμηση κινητικών παιχνιδιών με αλλαγές κατεύθυνσης και μυϊκή δραστηριότητα, κινήσεις με αυξημένο ρυθμό όπως η ταλάντευση του ποδιού, το χτύπημα του μολυβιού στο τραπέζι κ.α. ). Ακόμη, σύνηθες είναι να παρουσιάζουν δυσκολίες συντονισμού των κινήσεων κι επιδεξιότητας.
Καθώς τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ συχνά έχουν υψηλό νοητικό επίπεδο, είναι σημαντικό εντός της θεραπείας να τα ενισχύουμε και να τα καθοδηγούμε να κατευθύνουν εκείνα τη συνεδρία, ώστε να καλλιεργείται η αυτοπεποίθησή τους, το κίνητρο και η ικανότητά τους να σχεδιάζουν και να πραγματοποιούν δραστηριότητες (κινητικές και καθιστικές) με ροή και νόημα.
Τέλος πολύ σημαντικό μέρος της θεραπείας είναι η αντιμετώπιση των κοινωνικών δυσκολιών του παιδιού μέσω του παιχνιδιού, δυαδικά ή σε ομάδα, με στόχο την καλλιέργεια δεξιοτήτων συνεργασίας, ομαδοποίησης, αναμονής, ακολουθίας κανόνων, έκφρασης επιθυμιών και συναισθημάτων κατάλληλα και τήρησης ορίων.
Ειδικός Παιδαγωγός: Πώς βοηθά το παιδί με ΔΕΠ-Υ;
Ένα μεγάλο ποσοστό των παιδιών με ΔΕΠ-Υ παρουσιάζει μαθησιακές δυσκολίες. Το παιδί με ΔΕΠ-Υ μπορεί να είναι ένα ευφυές παιδί, όμως η δυσκολία στη συγκέντρωση που παρουσιάζει και η έντονη υπερδιέγερσή του δεν του επιτρέπουν να παρακολουθήσει με προσοχή τη μαθησιακή διαδικασία και να επεξεργαστεί κατάλληλα τη νέα πληροφορία. Έτσι, δυσκολίες παρατηρούνται από νωρίς στον γραπτό λόγο, την ανάγνωση και τα μαθηματικά. Ο ρόλος του ειδικού παιδαγωγού στις περιπτώσεις αυτές είναι ιδιαίτερα σημαντικός και η παρέμβασή του είναι καλό να αρχίσει όσο το δυνατόν γρηγορότερα, ακόμα και στην προσχολική ηλικία. Στο ειδικό παιδαγωγικό πρόγραμμα που σχεδιάζει, θα εφαρμόσει στρατηγικές μάθησης που απλοποιούν και διευκολύνουν τη μαθησιακή διαδικασία έτσι ώστε σύντομα το παιδί να αρχίσει να γεφυρώνει τα κένα του, και θα το εκπαιδεύσει σε μεταγνωστικές στρατηγικές που σκοπό έχουν να μάθουν στο παιδί πώς να μαθαίνει ευκολότερα. Το παιδί δηλαδή καθοδηγείται και ενισχύεται να συνειδητοποιήσει πώς λειτουργεί η σκέψη του, ώστε να την καθοδηγήσει, ελέγξει και τροποποιήσει για να κάνει ευκολότερη και αποτελεσματικότερη τη μάθησή του.
Λογοθεραπευτής: Πώς βοηθά το παιδί με ΔΕΠ-Υ;
Ένα μεγάλο ποσοστό των παιδιών με ΔΕΠ-Υ (20-50% σύμφωνα με μελέτες) παρουσιάζουν κάποια μορφή δυσκολίας, ή καθυστέρηση στην εξέλιξη του λόγου, της ομιλίας και της επικοινωνίας τους γενικότερα. Η συνύπαρξη των δύο διαταραχών μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό και μακροπρόθεσμα την ακαδημαϊκή, κοινωνική και ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Πώς όμως η ΔΕΠ-Υ επηρεάζει τη γλωσσική εξέλιξη του παιδιού;
Ο λόγος και η ομιλία είναι δεξιότητες που το παιδί αναπτύσσει μέσω της ικανότητάς του για συγκέντρωση και εστίαση, αλλά και μέσω πολύπλοκων διαδικασιών που ονομάζονται επιτελικές λειτουργίες. Το παιδί με ΔΕΠ-Υ υστερεί και στις δύο περιπτώσεις. Οι επιτελικές λειτουργίες (μνήμη εργασίας, μετατόπιση προσοχής, συντηρούμενη προσοχή, ανασταλτική λειτουργία, σχεδιασμός, κ.α.) μας επιτρέπουν να σχεδιάσουμε, να οργανώσουμε και να διαχειριστούμε κατάλληλα και επικοδομητικά τη νέα γνώση και πληροφορία και στη συγκεκριμένη περίπτωση την πληροφορία που αφορά στην ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας. Τα προβλήματα που παρατηρούνται μπορεί να αφορούν έναν ή και περισσότερους τομείς του λόγου και της ομιλίας, όπως:
Την άρθρωση και τις φωνολογικές δεξιότητες: Λανθασμένη εκφορά φθόγγων, αδυναμία στη φωνολογική ενημερότητα.
Την κατανόηση λόγου και την έκφραση: δυσκολία στην κατανόηση ερωτήσεων, στην εκτέλεση οδηγιών και εντολών, περιορισμένο λεξιλόγιο, ελλείψεις στη δομή πρότασης, στις περιγραφές, στην αιτιολόγηση, στη λογική και κριτική σκέψη, κ.α.
Την πραγματολογία (χρήση γλώσσας για κοινωνικούς σκοπούς): δυσκολία στη διεξαγωγή διαλόγου, στην τήρηση σειράς, στη διατήρηση θέματος, στη διατύπωση κατάλληλων ερωτήσεων, στη χρήση κοινωνικών εκφράσεων αβρότητας, στη βλεμματική επαφή με τον συνομιλητή, στη χρήση και κατανόση μη λεκτικών εκφράσεων επικοινωνίας, κ.α.
Ο λογοπεδικός θα καταρτίσει το λογοθεραπευτικό πρόγραμμα σύμφωνα με τις δυσκολίες λόγου/ομιλίας που το παιδί παρουσιάζει, όμως σε σύμπλευση και συνεργασία πάντα με τους υπόλοιπους ειδικούς του προγράμματος, έτσι ώστε να γίνεται χρήση κοινών μεθόδων και τεχνικών που αποβλέπουν στον καλύτερο χειρισμό του παιδιού και τη διευκόλυνση της θεραπευτικής διαδικασίας.
Εν κατακλείδι,
Όποια μορφή και να έχει το πρόγραμμα που θα σχεδιαστεί, ο κύριος στόχος πάντα είναι η βελτίωση της λειτουργικότητας του παιδιού σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας!
